ضرورت شنیدن کتاب صوتی از نگاه مسعود فروتن
ضرورت شنیدن کتاب صوتی از نگاه مسعود فروتن
سالها پیش کسی تصور نمیکرد بدون در دست گرفتن کتاب کاغذی، بتوان داستان یا متنی را مطالعه کرد. علیاصغر آموزگار، اولین کسی بود که این تصور ناممکن را به ممکن تبدیل کرد، او که خود نابینا بود اولین کتاب گویا را منتشر کرد. حالا با پیشرفت فناوری و کمبود زمان، شاهد رونق کتاب صوتی بین عموم مردم هستیم؛ برای شنیدن کتاب گویا دیگر نیازی به نوار کاست یا چندین ابزار نیست و با نصب یک برنامه در تلفن همراه یا جستوجوی سریع در اینترنت میتوان بهراحتی به این نوع محتوا دسترسی پیدا کرد.
اوایل کتاب گویا مختص نابینایان بود و در آمریکا از سال ۱۹۳۱ میلادی تحت پروژهای به نام «کتاب برای افراد نابینا» توسعه پیدا کرد و با گذشت زمان استفاده از آن همگانی شد. افرادی میتوانند ما را به شناخت درست و دقیقی از چیستی کتاب صوتی برسانند که در این حوزه فعالیت حرفهای و مستمر داشتهاند. مسعود فروتن نویسنده، مجری و کارگردان سینما و تلویزیون و رادیو است. او کتابهای بسیاری را با صدای خود به یک اثر شنیدنی تبدیل کرده است؛ کتابهایی مثل: «مردی که خواب نمیدید، شب ایوب، برادران جمالزاده و…»
کتابهایی مثل: «مردی که خواب نمیدید، شب ایوب، برادران جمالزاده و…»
تحول دنیای کتابخوانی
مسعود فروتن از علت اهمیت گوش دادن به کتاب صوتی میگوید: «مسیرهای زیادی هستند که ما میرویم، از یک شهر به شهر دیگر برای مسافرت، از یک خیابان به یک خیابان دیگر یا حتی در مترو؛ برای اینکه وقت خود را صرف کاری کنیم و فقط تماشاچی اطراف خود نباشیم، میتوانیم به کتاب صوتی گوش دهیم، با گوش دادن کتاب صوتی هم قصه تازهای را میشنویم و هم از زمان خود برای یک کار مفید استفاده میکنیم. افرادی را میشناسم که در مسافرت خود به چند کتاب در مسیر گوش میدهند و بسیار از این اتفاق خوشحال میشوند. کسانی هستند که زمان مطالعه کتاب را ندارند و میتوانند حتی در حین رانندگی به کتاب صوتی گوش دهند.»
«من آدمی هستم که عادت دارم، هرروز کاغذ را ورق بزنم و کتاب بخوانم، ولی وقتی در حال رانندگی یا در اتوبوس و مترو هستم، چشمهای من نمیتواند کلمات را بخواند و مجبور به انجام کار دیگری است، گوشهای من میتواند مشغول شنیدن کتاب شود.»
همچنین «شاید خیلیها آدمهای کتابخوانی نباشند، ولی بهواسطه کتاب صوتی توانستهاند با دنیای کتاب ارتباط بگیرند و بیشتر با آن آشنا بشوند.»
بیشتر بدانیم:
کتاب صوتی چیست؟ و چه نکاتی دارد
کتاب کاغذی یا صوتی، مسئله این است
نویسنده کتاب «یک مرد، یکشب» معتقد است که کتاب صوتی هرگز جای کتاب کاغذی را برای او نخواهد گرفت و بیان میکند: «یکی از علایق من هنوز این است که وقتی به سمت دانشگاه یا کریمخان میروم، به کتابفروشی بروم و کتابهایی که تازه به چاپ رسیدهاند را بخرم و با نویسندگان جدید آشنا بشوم. کتاب خریدن و شبها خواندن آن یکی از عادتهای همیشگی من است و هرگز کتاب صوتی جای خواندن را نخواهد گرفت؛ اما برای بسیاری که وقت مطالعه ندارند و اهل کتابخوانی نیستند توانسته است محبوبیت را کسب کند. این افراد از وجود کتاب صوتی خرسند هستند چراکه میتوانند زمان خود را صرف کار مفیدی کنند.»
این کارگردان از نسبت برتری کتاب کاغذی به صوتی میگوید: «وقتی کتاب میخوانیم، دو حس از حواس ما درگیر کتاب میشوند، اما با گوش دادن به کتاب صوتی تنها حس شنیدن درگیر میشود و تمرکز کاهش پیدا میکند. کتاب کاغذی، دیدن کلمات و ورق زدن آن، برای من جذابتر از کتاب صوتی است، با وجود اینکه کتابهای صوتی بسیاری خواندهام و همچنان پیشنهاد کاری دارم و خواهم خواند.»
کتاب صوتی، صحنه تئاتر گوینده
مسعود فروتن مهمترین عامل تولید کتاب صوتی را این طور بیان میکند: «باید هدف داشته باشیم که کتاب را مطرح کنیم. این روزها کتابخوانی کمتر شده است و جوانها زمان خواندن ندارند، ولی میبینیم که هندزفری به گوش، به موسیقی گوش میدهند؛ ما باید به این مسئله بپردازیم که نه همیشه، بلکه گاهی بجای موسیقی به کتاب صوتی گوش دهند. تهیهکننده با انتخاب قصه، گوینده مناسب و استفاده موسیقی میان کتاب صوتی باید چنین چیزی را رقم بزند. صدای خواننده داستان باید با قصه هماهنگ باشد. گوینده خواندن بلد باشد نه اینکه فقط صدای زیبا داشته باشد و علاوه بر آن باید بتواند با شخصیتی که در داستان معرفی میشود، حس و حال صدای خود را هماهنگ کند. کتاب شنیدن در بین جوانها امروز بیشتر باب شده است.»
راهکار او برای جذب مخاطب در کتاب صوتی اینچنین است: «من سعی میکنم قصه را تعریف کنم حتی اگر به زبان ادبی نوشته شده باشد. سعی میکنم ماجرای داستان را برای مخاطب خود بازگو کنم؛ اگر در جایی از داستان شخصیت داستان زن باشد، جملات را لطیفتر بیان میکنم یا اگر شخصیت قلدر بود صدایم را محکمتر میکنم. قصه را میفهمم و باید بفهمم تا آن را تعریف کنم و مثل تئاتر باید طوری بازگو شود که تماشاچی جذب شود.»
توصیهای به جوانها
«از جوانترها توقع دارم که به شنیدن کتاب صوتی بپردازند حتی اگر زمان کمی دارند، هنگام راه رفتن، رانندگی و… میتوانند این کار را انجام دهند. قصه خواندن جذابیتی دارد که قصه شنیدن ندارد. حتماً برای خود زمانی تعیین کنند که جدا از مطالعات تخصصی و علمی، قصهای لطیف و ملایم بخوانند که در شب با آن آرام شوند و بخوابند.»
کتابهایی که به کوشش گروه فرهنگی سماوا و با صدای دلنشین مسعود فروتن منتشر شده است:
«شب ایوب» نوشتۀ داوود غفارزادگان، به روایت لحظات زندگی یک جانباز نابینا میپردازد، مردی که ترکشی در نزدیک شاهرگ گردنش دارد و هیجان برای او سم است او نباید خوشحال و یا غمگین شود اما تصمیم میگیرد که به گذشتۀ پرهیجانش برگردد و خاطرات قبل و پس از جنگ را مرور کند. مردی به نام ایوب که شخصیت اصلی این رمان است، زندگی آرام خود را در شهر پدریاش میگذراند و شاهد زندگی مردم جنگزده کشورش است. در میان مردمان جنگزده با پیرمردی مهربان و خوشقلب آشنا میشود که میخواهد قایقی بسازد و به آب بیندازد. اما ناگهان هواپیماهای عراقی شهر را بمباران میکنند و پیرمرد را به شهادت میرسانند. ایوب و دوستانش ناگهان به خود میآیند و تصمیم میگیرند به جبهه بروند اما شرط ورود ایوب به این میدان بزرگ غلبه بر ترسی است که با مرگ مادر در رودخانه شروع شده است. از این رو به رودخانه میزند…
بخشی از کتاب صوتی شب ایوب را بشنوید:
کتاب آناتومی افسردگی، در این کتاب سه شخصیت اصلی در سه اپیزود جداگانه اما مرتبط داستان را میآفرینند. اسفندیار خاموشی پیرمردی است که بعد از مدت ها دوری از وطن به ایران بازگشته، پری آتشبرآب دختر زیبایی که تصمیم دارد برای جذابیت بیشتر خودش را به افسردگی بزند و مهران جولایی، جوانی ثروتمند که پانزده سال قبل به تهران امده تا در مسیر آرزوهایش قدم بردارد اما در این راه چندان موفق هم نبوده است. این داستان ها به شکلی موازی پیش میروند و طلوعی داستانی درباره افسردگی روایت میکند. افسردگیای که نه تنها گریبان فرد که گریبان اجتماع را میگیرد.
بخشی ازکتاب صوتی آناتومی افسردگی:
کتاب حاضر روایتی جذاب از زندگی یک خانواده پرماجراست؛ اما داستان متمرکز بر شخصیت اصلی یعنی سرهنگ شکل گرفته است. پست طهران روایت زندگی سرهنگی است که در دوران ستمشاهی زندگی می کند و دچار تردید می شود. او که از ارتش اخراج شده است، در روزهای آغازین نهضت امام خمینی به دنبال یافتن حقیقت است. شرایط سیاسی سال ۱۳۴۲ تهران و پیامدهای آن از دل زندگی پرماجرای سرهنگ و خانواده و نزدیکانش روایت میشود. آنچه به فاصله ۵ ماه، ابتدا در دل سرهنگ رخ می دهد و بعدتر در صفحات پایانی کتاب به تصمیمی ختم میشود که از او قهرمان میسازد، قهرمانی که دوستان و خانوادهاش را که زمانی از او انتقادهای مستمر داشتند، حالا به تعظیم وا میدارد. سرهنگ در یکی از حجره های بازار تهران مشغول به کار شده است و حالا می تواند به گذشته کاری و دوران خدمت خویش بیاندیشد.
بخشی از کتاب صوتی:
در این کتاب شانزده داستان کوتاه و خاطرهانگیز از احمد اخوت میخوانید. این مجموعه بهترین مجموعه داستان جایزه ادبی اصفهان در سال ۱۳۸۲ شده است. برادران جمالزاده از نظر زبان داستانی کتابی بینظیر است که سرشار از ترکیبها، تشبیهها و استعارات بکر است. این ویژگی یک فضای شاعرانه را در این کتاب خلق کرده است. به طوری که باعث میشود شما کتاب را نه تنها به خاطر داستانهایش بلکه به خاطر نثر زیبا و دلنشینش تا انتها دنبال کنید. در این کتاب با فضایی نوستالژیک و سرشار از خاطرات رنگارنگ و دوستداشتنی روبهرو هستید که در تقابل با زمان حال جریان دارند.
بخشی ازکتاب صوتی برادران جمالزاده:
از صفحه اول که کتاب مردی که خواب نمیدید را میخوانی تو را پرت میکند به سالهای دور و کوچه پس کوچههای قدیم تهران.
از سر پل امیر بهادر و بازارچه قوام الدوله و مدرسه هدایت با پسر بچه شیطانی همراه میشوی تا اردوگاههای صلیب ندیده. نویسنده با چنان ظرافتی جزئیات خاطرات کودکی اسدالله را توصیف کرده که گویی آن پسرک شرور و شیطان را جلو چشمانت می بینی و رژه شپش ها روی سرش را که «شاباجی» می کشت می شنوی.
وسط کتک خوردن ها اسدالله که هستی ناگهان انگار دستی تو را بر می دارد و وسط اردوگاه اسرا در صف نان می گذارد. یا وسط تهران پیش از انقلابی یا در آلمان سیر می کنی و مهم تر از همه وقتی است که همراه اسدالله زیر شکنجه های عراقی ها درد می کشی.
کتاب مردی که خواب نمیدید خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، مهندس اسدالله خالدی به قلم داود بختیاری دانشور است.
رضا شاه در طول سلطنت خود اقدامات بسیاری در خصوص اقوام مختلف ایران صورت داد که سرکوب و استقرار قبایل ترکمن یکی از بیرحمانهترین آنها بود. او برای موفقیت در طرحی که داشت سنگدلترین نیروهای خود را مأمور میکرد، کار به جایی رسید که مردم ترکمن حتی برای رفت و آمد نیز باید از مأموران رضا شاه اجازه میگرفتند.
تا به امروز داستانهای اندکی دربارۀ این اتفاق تاریخی و مهم نوشته شده است و به همین روی میتوان رمان ماتی خان را یک اثر استثنایی در ادبیات داستانی ایران دانست. عبدالرحمن اونق این موضوع را محور اصلی کتاب خود قرار داده است و شما را با خود به سالهای نخست حکومت رضا خان پهلوی میبرد.
کتاب صوتی ماتی خان زمانی شروع میشود که به ریش سفیدان ترکمن خبر میدهند حکومت قصد دارد در تمامی قبیلههای مرزنشین مرزبانی بسازد. ماتی خان به عنوان یکی از بزرگان قبایل این موضوع را به مردم خود میگوید. ترکمنها تا آن روز چیزهای جالبی از مأموران حکومتی نشنیده بودند برای همین دچار وحشت میشوند و…
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
روایت تاریخ برده داری استعمارگران بزک کرده در کتاب «شکار انسان»
سفری به زیباترین کتابفروشیهای جهان
تجربههای کتابخوانی برای بیماران اعصاب و روان
بیوگرافی هوشنگ ابتهاج شاعر ایرانی
اصول مصاحبه با رسانهها
