کریم امیری فیروزکوهی، غزلسرایی نامدار و ملقب به سیدالشعراء

کریم امیری فیروزکوهی، غزلسرایی نامدار و ملقب به سیدالشعراء

سید کریم امیری فیروزکوهی یکی از چهره‌های ماندگار ادبیات و از شاخص‌ترین شاعران کلاسیک ایران بود که توانست سبک اصفهانی را احیا کند و آیت الله خامنه‌ای وی را یکی از بهترین غزلسرایان زمان معرفی و به سید الشعراء ملقب کردند.

نوزدهم مهرماه سالروز درگذشت «کریم امیری فیروزکوهی» متخلّص به امیر است.

معرفی:

استاد سید عبدالکریم امیری فیروزکوهی در سال ۱۲۸۸ هجری شمسی در یکی از روستاهای فیروزکوه واقع در شمال ایران چشم به جهان گشود. او هفت ساله بود که به همراه پدر که از مردان تحصیل کرده آن روزگار بود به تهران آمد و مشغول تحصیل شد.

پدرش در همان سال به مرض حصبه مبتلا شد و درگذشت. از آن پس در دامان مادر تربیت یافت و تحصیلات ابتدایـی و متوسطه را در تهران گذراند. استاد امیری سرودن شعر را از نوجوانی آغاز کرد. در این راستا در مقدمۀ دیوانش چنین نوشته است: «در همان اوایل نوجوانی بود که وجود جوانه‌های شعر و ذوق ادبی را در خود احساس کردم و جسته و گریخته مصراع و یا بیتی و رباعی به زبان می‌آوردم تا اینکه اولین غزل خود را که غزلی سیاسی در باب مسائل روز بود، سرودم و چاپ کردم.»

پس از اتمام دوران تحصیلی مدتی در ادارۀ ثبت اسناد و املاک مشغول به کار شد اما نمی‌توانست خود را با ضوابط اداری وفق دهد، بنابراین بیشتر اوقات خود را در مصاحبت با شعراء، ادباء و هنرمندان می‌گذرانید. وی در ۱۳۱۴ خورشیدی با شیخ عبدالنبی که اهل کجور مازندران بود، آشنا شد و از محضر این استاد عالی‌مقام رشته‌های مختلف علوم از قبیل، ادبیات، منطق، کلام، حکمت، فقه و اصول را در سطح عالی فرا گرفت. پس از درگذشت شیخ عبدالنبی، امیری به دنبال استاد دیگری هم‌طراز با شیخ بود. طولی نکشید که وی با سید حسین مجتهد کاشانی ملقب و مشهور به ضوء الرشد آشنا شد و او توانست در تکمیل علوم و فنون در رشته‌های مختلف از محضرش استفاده کند.

ویژگی های شعری فیروزکوهی

سیدکریم امیری فیروزکوهی ملقب به سیدالشعرا و متخلص به امیر از احیاکنندگان سبک هندی در دورۀ معاصر است و شاید بتوان وی را آخرین شاعر بزرگ، به اعتبار گرایش به سنت‌های شعر گذشته، دانست. وی در روزگاری که سبک هندی چندان مورد توجه نبود، به تقلید و پیروی از این شیوه، غزل‌های بسیاری سرود. و با معرفی صائب تبریزی از طلایه‌داران و بزرگترین شاعر سبک هندی، یک قرن و نیم سکوت و فراموشی این سبک را از میان برد و موجب احیای این سبک شد.

امیری علاوه بر غزل که به سبک هندی یا اصفهانی می‌سرود در سرودن انواع قالب‌های شعری هم‌چون قصیده، مثنوی، دوبیتی و ترکیب‌بند دستی توانا داشت  و هنرمندانه از عهدۀ سرایش آن‌ها بر می‌آمد. مهارت امیری در سرودن قصایدی به سبک خراسانی چیزی کم از غزلیاتش نداشت.

امیری اگرچه به شاعری شهره شد، در دانش‌های دیگر نظیرعلم اصول، فقه، حکمت و منطق هم تبحر داشت. او درکنار ذوق و الهام شاعرانه تمام دانش‌های ادبی را به خوبی می‌شناخت، و به سخن دیگر ادبیات را ادیبانه می‌دانست. از این‌ها گذشته شعر او با حوادث و زیر و بم‌های زندگی پرغم و رنج او مرتبط واز آن متاثر است. به همین جهت شعر امیری، پیوند تنگاتنگی با واقعیتهای موجود در متن زندگی او دارد. ذهن تربیت‌یافته وخودجوش امیری محتوا را در قالب کلمات موزون به تصویرکشیده و به مخاطب عرضه می‌کند. محتوایی هم‌چون ارشاد خلق و سعادت انسان، نوع دوستی و خصلت‌های انسان‌دوستانه در جای جای غزلیاتش موج می‌زند.

شعر امیری عرصه انعکاس دردها و آلام شاعری است که در تمام حالات، دردها و ناکامی‌های خود را با خواننده در میان می‌گذارد و چنان صمیمانه با او به گفتگو می‌نشیند که خواننده ناخودآگاه غرق در صفای بی‌ریای او می‌گردد و هم‌گام با او به اندوهی جانکاه فرو می‌رود. گله و شکایت از بخت و اقبال، یأس و ناامیدی، شکوه از پیری و ناتوانی از مهمترین مضامین شعر اوست. روح حساس شاعر که در مقابل کژی‌ها و ناراستی‌های بداندیشان زمانه آزرده گشته، زبان به شکوه و شکایت می‌گشاید. از این‌رو کلماتی مانند «پیری، غم، یأس» در شعر او دارای بسامد بالایی هستند. گذشته از تأثر امیری از شاعران سبک هندی، روحیه حساس شاعر، ناراحتی‌های جسمی و مزاجی که همواره او را به بستر بیماری می‌کشاند در ورود اینگونه مضامین به شعر او نقش اساسی داشته است.

آثار ادبی

از آثار این شاعر ماندگار می‌توان به ترجمۀ مکاتیب نهج‌البلاغه ترجمه‌ای از نفس المهموم حاج شیخ عباس محدث قمی، دیوان اشعار، تصحیح و مقدمه بر دیوان صائب، منظومۀ عفاف‌نامه در لزوم حجاب، احقاق‌الحق در حمایت از شعرای صفوی و دفاع از سبک هندی نام برد. مهدی رئوفی درباره اهمیت آثار امیری فیروزکوهی می‌گوید: این شاعر و متفکر بزرگ معاصر ملقب به سید الشعرا بی‌تردید از قله‌های رفیع شعر و ادب و دانش و از مفاخر کم‌نظیر روزگار ما محسوب می‌شود. بهترین سند هویت علمی و ادبی امیری همان آثار وی است که آن هم مستلزم تحقیق و تعمیق بسیار است چرا که هر سطر از آثار قلمی این شاعر فرزانه فصلی ملون از دین، خرد، حکمت و هر حرفی از ذوق شاعرانه‌اش دریایی بیکران از عشق و رنج و درد انسانیت است.

فیروزکوهی بهترین غزلسرا و سیدالشعر است

آیت‌الله خامنه‌ای، امیری فیروزکوهی را که در مسیر اندیشه صائب تبریزی بود، از بهترین غزل‌سرایان معاصر و سیدالشعرا لقب دادند و در جای دیگر فرمودند:من شعرای معاصر را تقسیم می‌کنم به شعرایی که غزلسرا بودند، شعرایی که قصیده‌سرا بودند و شعرایی که نوسرا بودند. هر کدام چند نفری هستند که من به ایشان علاقه داشتم. در غزل، مرحوم امیری فیروزکوهی است که من با ایشان دوست هم بودم و ایشان به من هم خیلی علاقه داشتند و سال‌ها تا بعد از انقلاب، با یکدیگر رفت و آمد داشتیم.

خاموشی

سرانجام این چهرۀ ماندگار ادبیات در ۱۹ مهر۱۳۶۳ خورشیدی دیده از جهان فروبست و در آستانۀ امامزاده طاهر در صحن حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شد.