روایت تاریخ برده‌ داری استعمارگران بزک‌ کرده در کتاب «شکار انسان»

روایت تاریخ برده‌ داری استعمارگران بزک‌ کرده در کتاب «شکار انسان»

بخش اعظم جذابیت جلد «شکار انسان» برای مخاطبان، بیان وقایع هولناک است و نکته مهم دیگر این است که از سهم کشورهای مختلف در توسعه تجارت برده‌داری و استعمار، به راحتی عبور نکرده و کشورهای مستعمره را نیز به مخاطب معرفی می‌کند؛ حتی تأثیری که این برده‌داری بر کشورهای غیرمستعمره گذاشته مثل ایران، مورد توجه نویسنده بوده است.

فهیمه ایمانی، مربی کتابخوانی و ترویج‌دهنده کتاب‌های کودک و نوجوان: یکی از چالش‌های والدین و پژوهشگران در این روزها، آشنایی نوجوانان با تاریخ و ایجاد علاقه در آن‌ها به این موضوع است. انتخاب کتابی که علاوه بر جذابیت، متناسب با گروه سنی نوجوانان باشد، این فرآیند را پیچیده‌تر کرده است. در میان موضوعات تاریخی، مسئله استعمار از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که بسیاری از نوجوانان اطلاعات دقیقی از تاریخ کشورها و نقش آن‌ها در صحنه بین‌المللی ندارند، احتمال برداشت‌های نادرست تاریخی نیز وجود دارد. مجموعه ۱۵ جلدی «سرگذشت استعمار» نوشته مهدی میرکیایی، پژوهشگر و استاد تاریخ، با هدف رفع این کمبودها به نگارش درآمده و مقام معظم رهبری نیز در دیدار سال ۱۴۰۱ با نخبگان، این کتاب را به نوجوانان و جوانان برای آشنایی با تاریخ استعمار توصیه کردند.

یکی از ویژگی‌های جالب توجه در طراحی جلد این مجموعه ۱۵ جلدی، سادگی و سفیدی کلی جلد است، اما بخش چهره‌ها به‌صورت رنگی طراحی شده که همین امر می‌تواند کنجکاوی نوجوانان را برانگیزد. این انتخاب هوشمندانه، نشان‌دهنده دقت نویسنده و طراح جلد است. از نظر حجم، کتاب‌ها کوتاه و مختصرند و در ۱۷ بخش کوچک ارائه شده‌اند، که این تقسیم‌بندی به نوجوانان این امکان را می‌دهد تا در فواصل کوتاه و پراکنده روزانه به مطالعه بپردازند. عنوان کتاب نیز از خلاقیت نویسنده حکایت دارد؛ به‌جای انتخاب عنوانی مرسوم مانند «برده‌داری»، عنوان متفاوت «شکار انسان» را برگزیده که بار معنایی عمیقی دارد. مفهوم «شکار» معمولاً با تفریح یا تجارت همراه است و این واژه، درک خاصی از موضوع کتاب به خواننده القا می‌کند.

این کتاب به شکلی قابل‌توجه به سهم کشورهای مختلف در گسترش برده‌داری و استعمار پرداخته و به سادگی از کنار نقش آن‌ها عبور نمی‌کند. همچنین، نویسنده به معرفی کشورهای مستعمره می‌پردازد و حتی تأثیرات برده‌داری را بر کشورهایی مانند ایران، که مستعمره نبوده‌اند، مورد توجه قرار داده است. این رویکرد تاریخی به وقایع به گونه‌ای بدیع است که درک مخاطب از تاریخ اروپا را تغییر می‌دهد و نگاه او را تازه می‌کند. استعمار، در بسیاری از مناطق، با استثمار همراه بوده و بومیان نیز با اختلافات قبیله‌ای خود، به تقویت تجارت برده‌داری کمک می‌کردند.

در بند دوم از بخش اول کتاب، پس از معرفی هنری و تمایل او به تجارت، نویسنده به قبایل آفریقایی اشاره می‌کند که دائماً در جنگ بوده‌اند و قبیله پیروز، افراد شکست‌خورده را به بردگی می‌گرفت. این نوع بیان در ابتدای کتاب، نقش استعمارگران را کم‌رنگ‌تر نشان داده و تأکید بیشتری بر نقش بومیان در تجارت برده‌داری دارد. ممکن است این رویکرد نویسنده، باعث ایجاد نوعی برداشت نادرست در نوجوانان درباره نقش اصلی استعمارگران در برده‌داری شود.

زبان این اثر را نمی‌توان به‌طور کامل در دسته‌بندی‌های ادبیات داستانی یا تاریخی قرار داد؛ به‌نظر می‌رسد که نویسنده در طول نگارش، مخاطب را میان تغییرات متعدد زبانی همراه خود می‌کند. در برخی قسمت‌ها، روایت داستانی و جذاب پیش می‌رود، مانند داستان قمارباز غریبه «جان لا»، اما در بخش‌هایی مانند «شورش» روایتی خطی و منسجم دیده نمی‌شود. این تغییرات زبانی باعث می‌شود که برخورد مخاطب با متن در هر قسمت متفاوت باشد. بخش‌هایی از کتاب چنان جذاب‌اند که خواننده را به خود می‌کشانند، در حالی‌که بخش‌های صرفاً تاریخی ممکن است بدون چالش خاصی گذرانده شوند.

فجایع تاریخی مطرح‌شده در این کتاب گاهی آنقدر دردناک و آشکار بیان شده‌اند که نمی‌توان مطالعه آن را برای نوجوانان زیر ۱۵ سال مناسب دانست؛ حتی در برخی موارد ممکن است برای بزرگسالان هم بسیار آزاردهنده باشد. مثلاً ماجرای داغ بردگی یا توصیفاتی که در پشت جلد کتاب آمده‌اند، که جزو وحشیانه‌ترین ظلم‌های اعمال‌شده به بردگان به شمار می‌روند. به نظر می‌رسد نویسنده می‌توانست از ذکر مکرر این خشونت‌ها صرف‌نظر کند، چرا که بخش قابل‌توجهی از جذابیت کتاب برای مخاطب به دلیل همین وقایع هولناک است.

قلم نویسنده، مهدی میرکیایی، ساده و جذاب است و او بی‌تکلف می‌نویسد، بدون اینکه تلاش کند با ابزارهایی چون طنز یا جذابیت‌های مصنوعی نوجوان را جذب کند. این صداقت در نوشتار به‌خوبی به مخاطب منتقل می‌شود. از این رو، این مجموعه ۱۵ جلدی را می‌توان به بزرگسالانی توصیه کرد که می‌خواهند با تاریخ دوباره ارتباط برقرار کنند و تجربه‌های منفی خود از یادگیری تاریخ در گذشته را بهبود بخشند.

نسخۀ صوتی این مجموعه 15 جلدی با صدای پیمان طالبی در پلتفرم‌های فیدیبو، طاقچه، کتابراه و نوار در دسترس است.