کتاب صوتی گراند هتل پرتگاه

کتاب صوتی گراند هتل پرتگاه

کتاب صوتی گراند هتل پرتگاه، نوشتۀ استوارت جفریز به زودی توسط سماوا منتشر می‌شود. این کتاب به کوشش انتشارات ترجمان، با ترجمۀ محمد معتمدیان، در 620 صفحه و در سال 1397 راهی بازار نشر شده است. این کتاب به زندگی اصحاب مکتب فرانکفورت می‌پردازد. گراند هتل پرتگاه داستانی است زندگی‌نامه‌ای، آمیخته به فلسفه و نقادانه از ماجرا و سرنوشت زندگی و افکار بزرگان مکتب فرانکفورت که حیات پر رمز و راز این مکتب را به زبانی ساده و عامه‌پسند روایت کرده است. گراند هتل پرتگاه: هتلی زیبا، مجهز به همۀ آسودگی‌ها، بر لبۀ پرتگاه، بر لبۀ نیستی، بر لبۀ پوچی، که ساکنانش آسوده‌خاطر بر لبۀ پرتگاهی خالی و عمیق مشغول نظریه‌پردازی‌اند. مکتب فرانکفورت و نگاه انتقادی‌اش به جامعه و سیاست و فرهنگ پدیده ناآشنایی نزد مخاطبان جهانی یا ایرانی نیست. بسیاری از آثار دست‌اول اصحاب این مکتب در دسترس علاقه‌مندان (ازجمله مخاطبان ایرانی) هستند و دانش‌پژوهان در تشریح ایده‌ها و نگارش متن و حاشیهٔ زندگی‌هایشان هم کم کار نکرده‌اند. استوارت جفریز مکتب فرانکفورت را تجسم نوعی پارادوکس می‌داند. جفریز معتقد است مکتب فرانکفورت زاویۀ کوچکی از نقد را از مارکس گرفت، استادانه بسط داد و بدبینی عمیقی را بدان افزود.

در بخشی از کتاب گراند هتل پرتگاه می‌خوانیم:

بالاخره آدورنو و مابقی اصحاب مکتب فرانکفورت قدری با شخصیت‌های اقتدارطلب آشنا بودند. اگر شما یک متفکر مارکسیست یهودی باشید که مجبور شوید به تبعید بگریزید تا به دست نازی‌ها کشته نشوید، یعنی همان وضعیت اکثر اصحاب مکتب فرانکفورت، حوزهٔ تخصصی‌تان همین شخصیت‌ها می‌شوند. همهٔ چهره‌های برجستهٔ مکتب فرانکفورت مدت زیادی را به نظریه‌پردازی دربارهٔ نازیسم پرداخته بودند تا توضیح دهند که چرا به‌ویژه مردم آلمان به نقطه‌ای رسیدند که، به‌جای خیزش در یک انقلاب سوسیالیستی علیه سرکوبگران سرمایه‌دار، به انقیاد خود میل پیدا کردند. نکتهٔ جالب توجه در تفکر انتقادی آدورنو در ۱۹۶۹ آن است که به نظر او آن نوع شخصیت اقتدارطلبی که در دورهٔ هیتلر رونق یافت، و روح همرنگی با جماعت که همراه آن پدیدار شد زنده و سرحال در چپ جدید و جنبش دانشجویی حضور داشت. هر دو آن‌ها ژست ضداقتدارطلبی می‌گرفتند، اما همان ساختارهای سرکوبگری را بازسازی می‌کردند که در ظاهر قصد براندازی‌شان را داشتند. آدورنو نوشت: «آن‌هایی که تندتر از همه اعتراض می‌کنند، از لحاظ بیزاری‌شان از درون‌نگری، شبیه به شخصیت‌های اقتدارطلب‌اند». فقط یک نفر از اعضای مکتب فرانکفورت بود که آب سردی روی سر رادیکال‌های اواخر دههٔ ۱۹۶۰ نریخت. هربرت مارکوزه، که آن هنگام در دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو کار می‌کرد، دستی بر آتشِ این ستیزه‌جویی سیاسی داشت، گرچه همکارانش در مکتب فرانکفورت آن را تمسخر می‌کردند. مارکوزه هرچند عنوان تجلیل‌آمیز «پدر چپ جدید» را خوار می‌شمرد، مدتی غرق اشتیاقات این جنبش بود چنان‌که به خود جرئت می‌داد گمان کند چیزی تا رسیدن به آرمان‌شهر غیرسرکوبگر نمانده است. او به این خاطر ورد تکریم دانشجویان بود، ولی درعین‌حال به‌خاطر تهدید به مرگ مجبور شد مخفی شود. در پاریس، دانشجویان پرچمی با شعار «مارکس، مائو، مارکوزه» به دست گرفتند تا بر یک تثلیث انقلابی جدید درود بفرستند. ولی، عطف به مکتب فرانکفورت، مارکوزه استثنا بود. آدورنو بیشتر شاخص این مکتب بود که، گاه در مقاله‌های باب روز و گاه در مکاتبات خشم‌آ گین با مارکوزه، استدلال می‌کرد اکنون وقت ژست‌های سهلِ اقدام نیست، بلکه زمان کار دشوارِ فکرورزی است. او نوشت: «آن فکرورزی‌ای که اقدام‌گرایان بدنامش کرده‌اند گویا به تلاش بیش‌ازحد نیاز دارد: مستلزم کار زیاد است، زیاده از حد عمل‌گرایانه است». (۷) در برابر این عمل‌گرایی نابجا، نظریه یک عقب‌نشینی ارتجاعی در «گراندهتل پرتگاه» نبود، بلکه عزلت‌گزینی اصول‌گرایانه در قلعهٔ تفکر بود، دژی که هر از گاه سوگنامه‌های رادیکال از آن صادر می‌شد. به نظر آدورنو، کنش رادیکال حقیقی همانا فکرورزی بود، نه تجمع اعتراضی و سنگربندی. «هرکس تفکر می‌کند مقاومت عرضه می‌کند؛ حتی برای کسی که اعلام می‌کند خلاف جریان است، شنا در جهت جریان راحت‌تر است»