آینده هوش مصنوعی باعث نابودی بشریت خواهد شد؟

آینده هوش مصنوعی (پیام‌آور آسایش ما یا سرآغاز نابودی بشریت؟)

از دستیارهای صوتی مانند Siri گرفته تا ربات‌هایی که می‌توانیم با آن‌ها گفتگو کنیم (مانند ChatGPT که امروزه نام آن را زیاد می‌شنویم)، همگی نمونه‌هایی از کارکردهای هوش مصنوعی در زندگی روزمره‌مان هستند. ظهور و رواج سریع این فناوری‌ها باعث شدند تا این روزها بحث دربارۀ آینده هوش مصنوعی رونق بگیرد.

میزان اثرگذاری هوش مصنوعی در زندگی ما، در اقتصاد و کسب‌وکارها، اینکه رایانه‌ها و ربات‌ها چقدر می‌توانند شبیه به انسان‌ها شوند و چالش‌های اخلاقی تنها چند مورد از نگرانی‌هایی است که دربارۀ آینده هوش مصنوعی مطرح شده است.

آینده و هوش مصنوعی

پیش از آنکه به چشم‌انداز آیندۀ هوش مصنوعی نگاهی بیندازیم، بهتر است دربارۀ هوش مصنوعی اطلاعاتی داشته باشیم. هوش مصنوعی در مقابل هوش طبیعی که همان هوش انسان‌ها و جانوران است، قرار دارد.

دربارۀ تعریف هوش مصنوعی بین دانشمندان این حوزه توافقی وجود ندارد اما تقریباً می‌توان گفت هوش مصنوعی یعنی وادار کردن رایانه‌ها به انجام مستقل و خودکار عملی که انسان‌ها آن را (در حال حاضر) بهتر یا به طور صحیح انجام می‌دهند. هوش مصنوعی قدرت تفکر و حل مسئله انسانی را شبیه‌سازی می‌کند مصنوعی قدرت تفکر و حل مسئله انسانی را شبیه‌سازی می‌کند

کاربردهای هوش مصنوعی را می‌توان در موتورهای جستجو (مانند گوگل و بینگ)، سیستم‌های توصیه‌کننده که بر اساس تحلیل رفتار کاربر مناسب‌ترین گزینه‌ها را به او پیشنهاد می‌کند، خودروهای خودران یا سیستم‌هایی که زبان انسان‌ها را درک می‌کنند (مانند الکسا) مشاهده کرد.

هدف هوش مصنوعی شبیه‌سازی هوش و قدرت تفکر و حل مسئله انسانی است. به گونه‌ای که بر اساس آزمون تورینگ، هر چه شباهت یک سیستم هوش مصنوعی با انسان‌ها بیشتر باشد، آن سیستم موفق‌تر است. در آزمون تورینگ یک انسان با ماشین تعامل برقرار می‌کند و اگر نتواند تشخیص دهد با انسان در تعامل بوده است یا ماشین، آزمون با موفقیت انجام شده است.

پس از آشنایی با مفهوم هوش مصنوعی به چند مورد از عجیب‌ترین تحولات آیندۀ این حوزه و تاثیر آنها در زندگی بشر خواهیم پرداخت:

ربات‌های قاضی

فرایندهای قضایی را می‌توان نوعی محاسبه دانست که ورودی آن اطلاعاتی درباره شواهد و قوانین و خروجی آن یک تصمیم است. برخی پژوهشگران این رویا را در سر می‌پرورانند که روزی کل این فرایند با کمک ربات‌های قاضی به طور خودکار انجام شود.

به این معنی که سامانه‌های هوش‌ مصنوعی‌ای داشته باشیم که هر قضاوتی را با رعایت کامل استانداردهای حقوقی و بدون دخالت عوامل انسانی مانند غرض‌ورزی، خستگی و بی‌اطلاعی از آخرین دانسته‌ها، انجام دهد.

این ربات‌ها را می‌توان به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که همگان را در پیشگاه قانون یکسان بدانند و قانون را بدون سوگیری و پیش‌فرض اعمال کنند. در آیندۀ هوش مصنوعی، ربات‌های قاضی می‌توانند تعصبات و اشتباهات ناخواسته انسانی را که تصادفی هستند، از میان بردارند.

یکی از بسترهای مناسب برای استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی، دنیای متاورس است.

جنگ‌افزارهای هوشمند

اگر وقوع جنگ در جوامع انسانی را امری ناگزیر بدانیم، شاید بتوانیم با استفاده از هوش مصنوعی این جنگ‌ها را انسانی‌تر کنیم. اگر جنگ‌ها عرصه مبارزه ماشین با ماشین باشند، دیگر هیچ انسانی از سرباز گرفته تا غیرنظامیان و زن‌ها و کودکان کشته نخواهند شد.

اما از سوی دیگر ممکن است تهدیدات نگران‌کننده‌ای هم وجود داشته باشد. جنگ سایبری یکی از تهدیدات جدی در آینده هوش مصنوعی است. بدافزارهایی که با استفاده از هوش مصنوعی ساخته می‌شوند می‌توانند تجهیزات حیاتی و حساس کشورها را از کار بیندازند.

هرچه استفاده از ماشین‌های خودکار در جامعه بیشتر گسترش یابد و هرچه حملات هوش مصنوعی قوی‌تر شود، جنگ سایبری، ویرانگرتر می‌شود. اگر اتومبیل‌های خودکار، رآکتورهای هسته‌ای، ربات‌های صنعتی، سامانه‌های ارتباطی، سامانه‌های پدافندی یا شبکه برق‌رسانی یک کشور را هک کنید و از کار بیندازید عملاً اقتصاد و تجهیزات دفاعی آن کشور را نابود کرده‌اید.

برده‌های بی‌جان

بسیاری از محققان بر این باورند که هوش مصنوعی کارها را برایمان راحت‌تر خواهد کرد و فراغت و رفاه بی‌سابقه‌ای را به ارمغان خواهد آورد.

یک ایده عجیب و غریب این است که ربات‌های بهره‌مند از هوش مصنوعی کارهای پیش پا افتاده‌مان را برایمان انجام دهند و ما از زندگی و اوقات‌‌فراغت بهره ببریم! درست همانگونه که ارسطو در کتاب سیاست خود معتقد بود برده‌داری قابل‌دفاع است و همین مسئله باعث می‌شد یونانیان بتوانند به امورات مهم خود بپردازند و درباره سیاست و دموکراسی بحث کنند!

در یک آرمانشهر دیجیتال دستمزد ساعتی افراد سال به سال افزایش پیدا می‌کند و افراد می‌توانند کمتر کار کنند و درآمد بیشتری داشته باشند.

آیا باید نگران آینده هوش مصنوعی باشیم؟

آلن تورینگ که از آزمونی به نام او برای سنجش توانایی‌های هوش مصنوعی نام بردیم، گفته است:«اگر ماشینی بتواند بیندیشد، ممکن است هوشمندانه‌تر از ما بیندیشد و در این صورت ما چه جایگاهی خواهیم داشت؟ حتی اگر بتوانیم چنین ماشینی را مطیع خود نگه داریم، حتماً به شدت احساس حقارت خواهیم کرد.»

خدمات و فرصت‌هایی که هوش مصنوعی در آینده برایمان به ارمغان خواهد آورد، تنها یک روی سکه است. بدون شک مانند هر فناوری دیگری هوش مصنوعی می‌تواند پیامدهای منفی و ناگواری هم به همراه داشته باشد.

از سوی دیگر نمی‌توان این امکان را نادیده گرفت که سرانجام، آینده هوش مصنوعی به جایی خواهد رسید که می‌توانیم به دست خود، یک ماشین تفکر بسازیم که توانایی‌هایش در سطح انسان باشد. اگر روزی به هوش مصنوعی در سطح انسان دست یابیم، این امر می‌تواند منجر به انفجار هوش بشود، یعنی هوشی بسیار فراتر از هوش ما را به وجود بیاورد.

اگر فرایند انفجار هوش در کنترل انسان‌ها قرار بگیرد، همچنان بر جهان مسلط خواهیم ماند و اگر انسان‌ها نتوانند انفجار هوش را مهار کنند، این هوش مصنوعی است که  جهان را تحت سلطه خواهد گرفت.

از سوی دیگر محاسنی که برای هوش مصنوعی برشمردیم، مانند نقش آن در شغل‌های مختلف یا تولید سلاح‌های هوشمند، جنبه‌های دیگری نیز دارد. سیستم‌های هوش مصنوعی در بسیاری از کارها و مشاغل عملکرد بهتری نسبت به انسان‌ها دارند و حتی ارزان‌تر، دقیق‌تر و کارآمدتر عمل می‌کنند.

در صورت وقوع چنین اتفاقی، بسیاری از متخصصان شغل خود را از دست خواهند داد و ثروت حاصل از فناوری هوش مصنوعی نیز تنها در اختیار گروهی اندکی از افراد قرار خواهد گرفت.